๒.บานทวาร(ประตู)ประดับมุก สร้างในสมัยรัชกาลที่ ๑ “เป็นฝีมือที่น่าชมอย่างยิ่ง เห็นว่าตั้งใจทำแข่งขันกับบานที่ทำครั้งแผ่นดินพระเจ้าบรมโกศ ซึ่งอยู่ที่วิหารยอดในวัดนี้เองคู่หนึ่ง อยู่ที่วัดพระมหาธาตุ(วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ) เมืองพิษณุโลกอีกคู่หนึ่ง”

๓.พระพุทธรูปพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พระพุทธเลิศหล้านภาลัย สองพระองค์นี้พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสร้าง(ประมาณว่าในปลายปี พ.ศ. ๒๓๘๕ หรือต้นปี พ.ศ. ๒๓๘๖ เพราะพบหมายรับสั่งเกณฑ์อิฐก่อสร้างตั้งพระพุทธรูป ๒ พระองค์นี้เมื่อปี พ.ศ. ๒๓๘๖) เป็นพระพุทธรูปยืนสูง ๖ ศอก(๓ เมตร) หล่อด้วยทองสัมฤทธิ์เป็นแกนใน แล้วหุ้มทองคำหนักพระองค์ละ ๖๓ ชั่ง ๑๔ ตำลึง(ราว ๗๓ กิโลกรัม) ทรงเครื่องต้นอย่างพระเจ้าจักรพรรดิลงยาราชาวดี ประดับด้วยนวรัตน์มีค่า พระองค์อยู่ฝ่ายเหนือทรงถวายพระนามว่า “พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก” ทรงพระราชอุทิศถวายสมเด็จพระอัยกาธิราชจักรพรรดินาถบพิตร พระองค์อยู่ฝ่ายใต้ทรงถวายพระนามว่า “พระพุทธเลิศหล้านภาลัย” ทรงพระราชอุทิศถวายสมเด็จพระชนกนาถธรรมิกราชบพิตร ดังนี้แล้วได้พร้อมพระราชหฤทัยกับพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เลือกพระบรมสารีริกธาตุบรรจุไว้ในพระพุทธรูปทั้ง ๒ พระองค์ แล้วมีการสมโภชเมื่อปี พ.ศ. ๒๓๙๑ ในสมัยนั้นมีเหตุเกิดขึ้นอย่างหนึ่งด้วยเมื่อรัชกาลที่ ๒ คนทั้งหลายเมื่อกล่าวถึงรัชกาลที่ ๑ มักเรียกว่า “แผ่นดินสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงหรือแผ่นดินก่อน” ครั้นมาถึงรัชกาลที่ ๓ มีรัชกาลที่เป็นอดีตคือรัชกาลที่ ๒ จึงเกิดเรียกรัชกาลที่ ๑ ว่า “แผ่นดินต้น” เรียกรัชกาลที่ ๒ ว่า “แผ่นดินกลาง” พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่พอพระราชหฤทัยทรงพระราชดำริว่า “ถ้ารัชกาลที่ ๑ เป็นแผ่นดินต้น รัชกาลที่ ๒ เป็นแผ่นดินกลาง รัชกาลที่ ๓ จะต้องเป็นแผ่นดินปลาย เป็นอัปมงคล” จึงโปรดฯ ให้ประกาศให้เรียกนามอดีตรัชกาลตามนามพระพุทธปฏิมากร ๒ พระองค์นี้ คือเรียกรัชกาลที่ ๑ ว่า “แผ่นดินพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก” เรียกรัชกาลที่ ๒ ว่า “แผ่นดินพระพุทธเลิศหล้านภาลัย” ต่อมาครั้นถึงรัชกาลที่ ๔ อดีตรัชกาลเพิ่มขึ้นเป็น ๓ พระองค์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่า ควรจะมีพระนามสำหรับเรียกเสียทั้งอดีตและปัจจุบันรัชกาล จึงโปรดฯ ให้เรียกพระนามสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๑ ว่า “พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก” สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๒ “พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย” สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๓ “พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว” และส่วนพระองค์เรียกพระนามว่า “พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว” ดังนี้
อนึ่งประเพณีแต่เดิมมา ในการพระราชพิธีศรีสัจปานกาลถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาปีละ ๒ ครั้งนั้น ทำตามแบบครั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี คือข้าราชการถือน้ำกันในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดารามแล้ว เข้าไปถวายบังคมสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย มิได้เสด็จออกวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ถึงรัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จออกประทับให้ถวายบังคม ที่ในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยตรงพระราชปรารภเนื่องถึงพระพุทธรูปทั้ง ๒ พระองค์นั้นด้วย มีความกล่าวไว้ในประกาศดังนี้
“แต่ก่อนๆ พระบาทสมเด็จพระเจ้าแผ่นดินเคยเสด็จออก ณ พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยให้พระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการผู้ใหญ่ ผู้น้อยเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท รับพระราชทานน้ำพระพิพัฒน์สัตยา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่า พระพุทธรูปทั้ง ๒ พระองค์ที่ทรงพระนามพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พระพุทธเลิศหล้านภาลัย เป็นพระในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาขึ้นไว้ฉลองพระเดชพระคุณในพระบาทสมเด็จพระบรมอัยกาธิราชและพระบาทสมเด็จพระบรมชนกนาถ ทั้ง ๒ พระองค์ประดิษฐานเป็นพระประธานในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดารามเหมือนพระเชษฐบิดร ซึ่งเป็นพระฉลองพระองค์สมเด็จพระรามาธิบดีอันเป็นปฐมบรมราชาธิราชในกรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยามหานคร พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็เป็นปฐมบรมราชาธิราชในกรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยามหานครนี้และในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเล่า เมื่อสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จมาปราดาภิเษกนั้นก็ได้เสด็จพระราชดำเนินตามเสด็จมาพร้อมกันแต่เดิมพระองค์เดียว ไม่มีเจ้านายพระองค์อื่นเหมือนเลย ควรจะมีพระเกียรติยศอยู่พร้อมกับพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกด้วยกัน เพราะเหตุที่ทรงเคารพแด่พระพุทธปฏิมากร ที่ทรงพระราชอุทิศแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๒ พระองค์นั้นดังนี้ จึงทรงพระราชอุสาหะเสด็จพระราชดำเนินออกมาให้พระบรมวงศานุวงศ์และข้าทูลละอองธุลีพระบาทผู้ใหญ่ผู้น้อยทั้งฝ่ายหน้าฝ่ายใน ถวายบังคมพระราชทานน้ำพระพิพัฒน์สัตยาพร้อมกัน” การที่เสด็จออกวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในงานพระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาจึงเป็นประเพณีสืบมาจนถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. ๒๔๗๕ จึงยกเลิกงานพระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาเสีย